قیدار شهر جد پیامبراسلام

موقیعت جغرافیای غار کتله خور

غار عظیم و زیبای کتله خور در 165 کیلومتری جنوب باختری استان زنجان قرار گرفته که از طریق جاده آسفالته زنجان-سلطانیه خدابند-گرماب و از طریق جاده زنجان-بیجار-گرماب و همچنین از طریق جاده همدان-کبودر آهنگ نیز قابل دسترسی است که این غار از شهر گرماب .حدود 7 کیلومتر فاصله دارد.

 وجه تسمیه غار

کتله خور بر اساس برسیهای انجام گرفته معانی مختلفی مثل:تپه خورشید-روستای بدون خورشید و غیره که مناسبترین معنی بدست

که دهانه این غار کمی بالاتر و در دامنه کوه قرار بگیرد. که بعدا این سیلاب از قسمتهای بالاتر منحرف گردید. این دهانه تا سال 1372 به صورت طبیعی بود که از این سال توسط معاونت عمرانی استانداری زنجان تعویض و باز گشایی گردید و در کاوشهای اولیه توسط ای ارگان در حدود 15 متر اولیه مسیر به سمت چپ جدا می شده که به دهلیز کنار غار مربوط می شد , گه بعدا به موازی ورودی غار نیز راهی از بیرون به این دهلیز باز شد که الان به صورت سالن انتظار استفاده می شود .ورودی اولیه این دهلیز به منظور جلوگیری از آسیبهای احتمالی بسته شده است. این مکان را افراد محلی یورت یری می گفته اند که به زبان ترکی به معنی محل زندگی افراد یا ابا و اجدادا طلاق می شود که تعدای اسکلت انسان و تکه های سفال قدیمی در این محل پیدا شده و بر اساس بررسیهای انجام گرفته متعلق به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد می باشد که در این مکان گم یا دفن شده اند. تشکیل غار برای اولین بار بر اثر نفوذ آب اسید دار و انحلال توده های اهک ایجاد شده که رگه های سفید رنگ کف همین آب در دیواره های طبقه اول که در بعضی قسمتها به صورت چند خط سفیدی بوده و نشان دهنده دفعات تخلیه آب به طبقات پائین می باشد و در دراحل بعدی زمین شناسی آب طبقه اول از قسمتهایی که قابل انحلال بوده و الان نیز به اصطلاح زمین شناسی که این مناطق تقریبا بالا کشیده شده آب طبقه اول از قسمتهائی که قابل انحلال بوده و الان نیز به اصطلاح زمین شناسی به صورت پر نور در کف دهلیز های طبقه اول مشاهده می شود به قسمتهای پائین تخلیه گردیده و همین آبهای کربتانه با عث انحلال اهکهای توده ای و تشکیل طبقات پائین این غار گردیده است که همین اتفاق در طبقات پائین نیز اتفاق افتاده است و هم اکنون این غار به صورت سه طبقه خشک و طبقه چهارم به بعد مسیرهائی نیز به صورت آب بوده و زمین شناسان احتمال تشکیل چهار طبقه دیگر را تا سفره آب زیر زمینی نیز داده اند که در سال 2003 میلادی حدود 30 کیلومتر از مسیرهای متعدد غار توسط زمین شناسان آلمانی و سوئیسی نقسه برداری شد و از سال 72 تاکنون تقریبا 2/5 کیلومتر آن بهصورت رفت و برگشت آماده بازدید شده است.که ورودی این غار تا سه راهی اول مسیر به حالت سینه خیز بوده و تمامی سقف و کف قسمتهایی از کف غار دستکاری کردیده که رفته رفته دستکاری داخل غار کم شده و به صورت طبیعی با نور پردازیهای انجام گرفته قابل بازدید می باشد.گفته می شود این غار از لحاظ وسعت دومین غار جهان و از لحاظ زیبائی اولین غار جهان شناخته شده است که گشت و گذار و دیدن پدیده هی داخل غار اعم از دهلیزها و گذرگاهها و وجود ستون های عظیم و وجود استاتگیت ها (چکنده ها ) و استلاگمیته (چکیده ها) به رنگهای مختلف و تعدادی قندیلهای تو خالی و نیسانی که جز کمیاب ترین قندیلها بوده و به لحاظ منحصر به فرد بودن جلوه ویژه ای با غار می دهد. طرز تشکیل این نوع استلاگتیتها گاهی به سمت های مختاف رشد کرده و در سقف غار بافتهای زیبائی را پدید آورده است. و در آمدن قندیلها به اشکال مختلف مثل شیر خوابیده , پنجه شیر , پای فیل , لباس عروس , قلع شمع , سگ شکاری , دست شیطان , نخل سوخته ] مریم مقدس , دوجادوگر , سفره عقد و عروس و داماد و گفته های زمین شناسان فوق از لحاظ پیدا نشدن انتهای غار وجود مسیرهای دیگر این مهم را ثابت می کند . همچنین فسیلهایی نیز در داخل غار پیدا شده که چند مورد آن اسکت جانوران امروزی نبوده و متعلق به دوره های قبل می باشد که تشخیص کامل آن مستلزم بررسیهای لازم می باشد و چند مورد آن به طور طبیعی از بین رفته و تنها مورد کامل آن نیز متاسفانه بدلیل رفت و آمد افراد قبل از حفظ و احیای دولت که این رفت و آمد هانه اینکه به صورت نا آگاهانه بوده باعث از بین رفتن سر این جانور شده است و از فسیلهای دیگر وجود دو کفه ای ها را در این غار می توان گفت که نمونه ای از دو کفه ای ها به نام پکتن بوده که فقط متعلق به اواخر دوره سوم زمین شناسی می باشد و در بر آورد سن غار نیز بسیار کمک کرده واکنون تنها موجود داخل غار به علت نبودن تغذیه و نور کافی فقط خفاش می باشد. که درزمان غروب جهت تغذیه در ورودی غار رفت و آمد دارند. آب و هوای داخل غار در قسمتهای مختلف متفاوت می باشد. مثلا در ورودی به دلیل چرخش هوا تا 4000 متری به صورت تقریبا خنک بوده و از 11 درجه شروع و در قسمتهای جلوتر که رطوبت حدود 90 درصد می باشد که در حال حاضر رشد ندارند.کلیه قندیلهای غار در جند نوع بوده که بخشی به صورت گل کلمی می باشد که در حال حاضر رشد ندارند. کلیه قندیلهای داخل غار حاصل رسوبات آهکی می باشد که در حال حاضر رشد ندارند. کلیه قندیلهای داخل غار حاصل رسوبات آهکی که در مرحله اول از برخورد آب اسیددار با آهک به حالت بی کربنات محلول بوده و بعد از گذشتن از لابه لای سنگها و طی کردن مسیرهای طولانی در سقف غار قرار گرفته و بعد از کم شدن فشار و از دست دادن گاز به صورت کربنات کلسیم در سقف غار استلاگتیتها را تشکیل داده و مقداری ار رسوبات نیز به کف غار چکیده و استلاگمیتها را به موازات استلاگتیتها تشکیل می دهد که بعد از رشد و بهم رسیدن این فندیلها پس از گذشت چندین سال ستونهای آهکی تشکیل می شوند که برخی از این قندیلها در اثر داشتن ناخالصیها رنگهای مختلف به خود گرفته اند و آنهایی که ترکیبات همراه نداشته اند و یا کمتر دارند به صورت بلورهای شیشه بسیار شفاف مشاهده می شوند.قندیلهای گل کلمی به خاطر عدم رسوب گذاری رشد نداشته و قبلا تشکیل هر میلی متر از این نوع قندیلها 30 سال طول می کشیده است.ولی استلاگتیتها و استلاگمیتهای غار که قندیلهای قلمی و نسانی ار این نوع می باشند اکنون فعال بوده و هر 7 سال یک میلی متر ار آن تشکیل می شود که البته این رقمها برآوردی تقریبی می باشد.زیرا رشد قندیلها به خیلی شرایط مانند قابل نفوذ یا غیر قابل نفوذ بودن سقف غار و غلظت بی کربنات محلول و سرعت آب و قابلیت نفوذ جهت نگهداری رسوبات و غیره بستگی دارد.

منبع:سایت رسمی غار کتله خور

مسجد جامع سجاس در شهر فعلی سجاس در 12 کیلومتری شمال غربی شهرستان خدابنده قرار دارد. آثار و بقایای تاریخی در این شهرک بیانگر عظمت آن در دوره های مختلف اسلامی است.

مسجد جامع سجاس را می توان یکی از آثار برجسته منطقه دانست. این مسجد به سبک مساجد شبستانی ساخته شده است. آثار قوسهای فرو ریخته در جرز شمالی، معلوم می دارد که ملحقات و محدثات دیگری با شبستان موجود، مجموعه کاملتری را تشکیل می داده است. بنای موجود شبستان گنبد داری است که به سبک چهار طاقی احداث گردیده و جرزهای چهارگانه سنگینی گنبد را به عهده گرفته اند. این مسجد به طور کلی از آجرهای به ابعاد 5×21×21 سانتیمتر ساخته شده است. گنبد با فاصله چهار فیلپوش بر روی جرزهای چهارگانه استوار گردیده است.

گنبد این مسجد که از نوع گنبدهای یک پوششی است با آجر اجرا شده و تزئینات آن منحصراً به نقش ستاره ایرانی (ستاره پنج پر) محدود بوده که از آجر پدیدار گردیده است. ورودی کنونی در جرز شمالی تعبیه شده و در جرزهای شرقی و غربی دو در بزرگ شبیه به ایوان، در ضلع جنوبی محراب مسجد در راستای قبله با خالی نمودن دیوار ایجاد شده است. قرینه محراب در جرزهای شرقی و غربی در حد فاصل در بزرگ، تزئیناتی نظیر محراب انجام گرفتهکه تنها جنبه تشریفاتی داشته و به لحاظ تکمیل قرینه سازی اجرا شده اند.

این مسجد از نظر گچ بری و کتیبه ها بسیار ارزنده و قابل توجه است و چهار کتیبه در آن به چشم می خورد. ابتدا کتیبه ساقه گنبد است که به خط نسخ ابتدایی گچ بری گردیده و احتمالاً همزمان با احداث بنا بوده است. کتیبه فیلپوشها با خط ثلث زیبا رقم گردیده. این کتیبه با توجه به سبک نوشتن احتمال دارد در دوران ایلخانی نوشته شده باشد. زیر فیلپوشها کتیبه بسیار ارزنده ای  به عرض حداقل 50 سانتیمتر در گرداگرد مسجد نوشته شده، متن کتیبه سوره 67 قرآن کریم (سوره مبارکه تبارک) است. کتیبه کوچک دیگری به خط کوفی اوایل قرن پنجم نوشته شده است. در مجموع کتیبه های این مسجد از نظر سبک و تکنیک گچ بری با کتیبه های مسجد جامع قزوین و مسجد جامع قروه قابل مقایسه است. محراب مسجد سجاس با گچ بری های ارزنده متشکل از طرحهای اسلیمی و گیاهی طراحی و اجرا شده اند. تزئینات مسجد جامع سجاس با گچ بری های مساجد جامع اصفهان، قزوین و قروه قابل مقایسه است. این مسجد متعلق به قرن پنجم هجری است.

قبرستان تاریخی سجاس که به قبرستان شهدا معروف گردیده در منتهی الیه شهرک سجاس قرار گرفته است. این قبرستان جایگاه پیکر شهدا است. سنگ قبرهای این شهدا که مزین به نقوش اسلیمی، درخت زندگی، طرحهای هندسی، اسماء الله و سور قرآنی به خط کوفی، نسخ و ثلث است، حجاری شده اند.

منبع:صدا و سیمای زنجان