قیدار شهر جد پیامبراسلام

تحلیلی بر چرایی ترافیک در شهر زنجان

حل مشکلات ترافیکی شهر زنجان نیازمند برنامه جامع است.

به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان، توسعه شهرنشینی با همه مزایای خود چالش‌هایی را نیز برای شهروندان شهرها به ویژه در شهرهای بزرگ به ارمغان آورده است. ترافیک یکی از مهم‌ترین مشکلات در شهرهای دنیا محسوب می‌شود که در کشور ایران و در شهر زنجان نیز خود را به شکل‌های مختلف نشان داده است.

تهران به عنوان پایتخت کشور سال‌ها است با چالش ترافیک مواجه بوده و همه تلاش‌ها برای کاهش و برطرف شدن آن بی‌نتیجه مانده است. این پدیده شهری بارها مورد تحلیل کارشناسان در داخل کشور قرار گرفته و شهرهای مختلف کشور نیز با آن مواجه هستند.

همه مشکلات شهری چالش‌هایی هستند که دارای تکثری از علت‌ها و معلول‌ها هستند و توجه تک بعدی به مشکلات موجب شده تا آن‌ها به شکل مناسب و اصولی برطرف نشوند. ترافیک مشکلی است که برای حل آن نیازمند تحلیل همه عوامل و برای برطرف شدن آن نیازمند تعامل همه مسئولان هستیم. 

شهر زنجان در سال‌های اخیر همانند بسیاری از شهرهای کشورمان دچار مشکلات ترافیکی شده و هر سال که می‌گذرد بر دامنه و شدت آن افزوده می‌شود. نظرات و تحلیل‌های مختلفی در خصوص مشکلات ترافیکی شهر زنجان شده است. عوامل مختلف ترافیکی و راهکارهای مختلف ارائه شده است. 

مشکلات ترافیکی شهر زنجان همچنان پابرجاست. در حال حاضر سیاست‌های ترافیکی در شهر زنجان معطل تکمیل مطالعات جامع ترافیک شهر زنجان است که خود کم کم به درامی ملال انگیز تبدیل شده است.

*مسئولان، شهروندان و کارشناسان سه ضلع مهم در حل مشکلات شهری

جامعه متشکل از شهروندان، مسئولان و مدیران شهری و همچنین خود شهر است. جامعه که دچار مشکلی در خود است در مقابل سه ضلع این مثلث قرار دارد. اگر این سه ضلع در کنار هم برای مشکلات چاره اندیشی کنند برطرف شدن این مشکلات تسریع پیدا می‌کند و امید به حل آن وجود خواهد داشت. 

اگر مشکلات  به صورت تک بعدی نگاه شود حل آن لاینحل باقی خواهد ماند. ترافیک به عنوان یک مشکل شهری در جوامع از این قاعده پیروی می‌کند. حل مشکلات ترافیکی در شهری زنجان نیز نیازمند تعامل این سه ضلع مثلث است. 

سپردن مشکل ترافیک به مدیریت شهری، کاهش و برطرف کردن آن را با مشکلات زیادی رو به رو خواهد کرد. هر چند مدیریت شهری و دست اندرکاران این حوزه در شهر زنجان سیاست‌های مهمی برای حل آن ارائه و پیاده می‌کنند اما تصور کاهش مشکلات بدون یاری شهروندان مشکل خواهد بود. 

پدیده ترافیک و مشکلاتی از این دست صرفا فیزیکی نیستند و در دو بعد نرم افزاری و سخت افزاری قابل تحلیل و بررسی هستند. ابعاد نرم افزاری آن مربوط به فرهنگ شهروندی و فرهنگ ترافیکی شهروندان است. بدون فرهنگ‌سازی در این حوزه کاهش مشکلات ابتر خواهد بود.

* تقسیم ترافیک در شهر زنجان به سواره و پیاده

ترافیک در شهر به ترافیک سواره و پیاده تقسیم می‌شود. ترافیک ناشی از یک جریان آمد و شد در سطح شهر است. اگر حجم آمد و شد در یک مسیر بیش از حد باشد موجب بروز ترافیک می‌شود.

این آمد و شد حاصل حرکت بین مبدا و مقصد بوده که توسط شهروندان و یا وسایل نقلیه صورت می‌گیرد.  نمونه بارز ترافیک چه به صورت سواره و چه به صورت پیاده خیابان‌های سعدی زنجان است.

تمرکز بالای انسانی و همچنین وسایط نقلیه در خیابان سعدی وسط کاملا مشهود بوده و ترافیک در آن سنگین است. مرکز شهر زنجان و خیابان‌های منتهی به آن با مشکل ترافیک رو‌به‌رو هستند.

این منطقه ترافیک بغرنجی دارد و البته در سال‌های اخیر این ترافیک به خیابان های اطراف و برخی دیگر از مناطق شهری در زنجان گستردش یافته است. مشکلات ترافیکی در شهر زنجان کاملا مشهود و مشخص است. عوامل ایجاد ترافیک در مرکز شهر زنجان همواره مورد تاکید بوده است. 

با توجه به اینکه جریان آمد و شد بین مبدا و مقصد موجب بروز ترافیک می‌شود باید گفت که سفرهای درون شهری در زنجان از نقاط مختلف به مرکز شهر عامل مهم در بروز ترافیک است. این جریان آمد و شدها از شهرک‌های اقماری با دلایل مختلف به مرکز شهر زنجان صورت می‌گیرد و خیابان‌های منتهی به بافت قدیمی شهر را دچار تمرکز بالای ترددی می‌کند.

سفرهای درون شهری از مبدا تا مقصد صورت می‌گیرد که مبدا تولید سفر مولد سفر بوده و مقصد این سفرها جاذب سفر که برای تحلیل چرایی بروز ترافیک در شهر زنجان و حل آن باید مورد توجه باشد.

در بخش مولدهای سفر باید سوال کرد چه عناصری در مرکز شهر زنجان سفر تولید می‌کنند؟ و در بخش دیگر باید پرسید در مرکز شهر زنجان چه عناصری سفر را به سمت خود جذب می‌کنند؟

* مولدهای سفر، جاذب‌های سفر و شبکه حمل و نقل سه عنصر مهم در ترافیک زنجان

به صورت خلاصه باید گفت اگر می‌خواهیم حجم ترافیک را کاهش دهیم بایستی روی سه عنصر مهم کار کنیم. 1. مولدهای سفر 2. جاذب‌های سفر  3. شبکه حمل و نقل

حال با توجه به ذکر این شالوده مهم در بحث ترافیک باید سوال کرد مسئولان و مدیریت شهری زنجان به این عوامل توجه کرده‌اند؟ در صورت توجه چه اقداماتی صورت گرفته است؟ به نظر می‌رسد مدیریت شهری زنجان تا مطالعات جامع ترافیک زنجان به پایان نرسد هیچ اقدام موثری در این راستا صورت ندهد. 

مطالعاتی که از زمان واگذاری به مشاور تا حال حاضر همواره دارای حرف و حدیث‌های زیادی بوده است. البته بعد از اتمام این مطالعات جامعیت و دقیق بودن آن نیز جای بحث دارد چرا که اگر مشکلاتی داشته باشد مسیر تعریف شده برای ترافیک زنجان نیز با مشکل مواجه خواهد بود.

* مرکز شهر زنجان جاذب و شهرک‌های اقماری مولد سفر در شهر زنجان

با مبنا قرار دادن مولدها و جاذب‌های سفر در شهر زنجان و اهمیت سفرهای درون شهری و بروز ترافیک باید تاکید کرد که بافت شهری زنجان با عبور اتوبان22 بهمن به دو قسمت تبدیل می شود. مرکز شهر زنجان با دارا بودن بیشترین جاذبه‌های به عنوان مقصد مسافران بوده است و شهرک‌های اقماری به عنوان مولدهای تولید سفر و نیازمند به خدمات مرکز شهر عامل تولید سفر هستند.

شهرک‌های مسکونی اقماری شهر زنجان اکثرا مولد سفر هستند و مرکز شهر زنجان جاذب آن، حال با مشخص شدن دو بخش این معادله حل کردن آن ساده می‌شود. حال به دو بخش مواجه هستیم. مولدی که سفر را تولید می‌کند و بخشی که جاذب است.

در نخستین گام باید گفت این مولد چرا سفر تولید می‌کند و مرکز شهر زنجان چرا به این میزان قدرت جاذبه دارد. راهکار نهایی نیز تمرکز‌زدایی از مرکز شهر و قطع تولید سفر انبوه از طرف مولد به مرکز شهر است. شهرک‌های اقماری زنجان به عنوان تولید کننده سفر مطرح هستند. دلایل این تولید چیست؟ یک شهر دارای سرانه‌ها و کاربری‌های مختلفی برای تامین نیازهای شهروندان خود است.

از جمله آن‌ها می‌توان به کاربری آموزشی، بهداشتی و فرهنگی و ورزشی اشاره کرد. شهروندان در طول روز برای برطرف کردن نیازهای خود به این کاربری‌ها مراجعه می‌کنند. با طرح یک سوال دلایل تولید سفر شهرک‌های اقماری زنجان روشن می‌شود.

شهرک‌های اقماری زنجان در حال حاضر چه میزان نیازهای مختلف فرهنگی، ورزشی، بهداشتی و آموزشی شهروندان زنجانی را برطرف می‌کنند؟

نیازی به بررسی دقیق این موضوع نیست چرا که همه شهروندان و مسئولان شهری زنجان می‌دانند شهرک‌های مسکونی زنجان در خدمات اولیه شهری دچار مشکل هستند چه برسد به برطرف کردن نیازهای مختلف خود در طی ایام روز و سال که این مشکلات در حال حاضر تبدیل به چالش برای شهر زنجان شده است.

* تمرکز‌زدایی از مرکز شهر ضرورتی مهم در ترافیک شهر زنجان

اما در بخش تمرکززدایی از مرکز شهر به عنوان جاذب برای مسافرت درون شهری باید تاکید کرد کاربری‌هایی که در مرکز شهر زنجان هستند بسیار متنوع و متکثر هستند و تامین کننده نیازهای بسیاری از شهروندان بوده و خواهند بود. در شرایط موجود هم برای تمرکز‌زدایی نمی‌توان به این کاربری‌ها دست زد.

اما می‌توان از شکل‌گیری کاربری‌ها جدیدی جاذب سفر در آن کاست. این کاهش می‌تواند در راستای تقویت کاربری‌های مورد نیاز برای شهرک‌های مسکونی باشد. اهمیت کاربری‌هایی که مورد سفر می‌شوند بسیار بالا است.

این کاربری‌های را می‌توان به این شکل دسته‌بندی کرد. 1. کاربری‌های تفریحی همانند محور ائل داغی، محور خطی زنجانرود 2. کاربری‌های ورزشی مثل باشگاه‌های مختلف ورزشی در سطح شهر یا مجموعه‌های ورزشی مجموعه ورزشی انقلاب، آکادمی بدمینتون 3. کاربری‌های تجاری مثل خرده فروشی(بوتیک)، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، پاساژها 4. کاربری‌های مذهبی مثل مساجد قدیمی در مرکز شهر که فعال‌تر از مساجد شهرک‌های اقماری هستند. اکثر مجالس ترحیم در قدیمی‌های برگزار می‌شود. حسینیه و زینبیه اعظم 5.کاربری‌های فرهنگی مثل موزه‌ها  6. کاربری های بهداشتی و درمانی مثل مطب دکترها و بیمارستان‌ها و کاربری‌های دیگر که مورد نیاز شهروندان است.

با توجه به معرفی این کاربری‌ها باید گفت آیا در حال حاضر ساکنان گلشهر کاظمیه در شرق زنجان تا چه میزان از این کاربری‌ها برخوردارند؟ تا چه میزان ساکنان این منطقه که دارای دارای گستره بالا جمعیتی است از این نیازها بی‌نیاز هستند؟

در حال حاضر گلشهر کاظمیه به عنوان بزرگ‌ترین شهرک مسکونی شهر زنجان در چندین فاز اجرایی شده و ساخت و ساز مسکن اجتماعی نیز بر گستره جمعیتی آن افزوده است اما نیازهای اهالی قطعا کامل برطرف نمی‌شود وابستگی‌های بسیار زیادی برای سفر درون شهری وجود دارد.

در غرب زنجان وضعیت شاید بد‌تر نیز باشد. غرب زنجان با ساخت واحدهای مسکن اجتماعی در جمعیت بیشتری را در خود جای داده‌ است این در حالی است که نیازهای اولیه ساکنان با چالش مواجه است و این مشکلات نیاز سفر به مرکز شهر را افزون می‌کند.

* شبکه حمل و نقل سومین عنصر مهم در کاهش ترافیک شهر زنجان

شبکه حمل و نقل سومین موضوع مهمی است که حلقه واسط بخش مولد و جاذب در سفرهای درون شهری زنجان است. کاهش ترافیک در شهر زنجان باید با توجه به این بخش مهم همراه باشد. 

در شبکه حمل و نقل درون شهری با چند عامل مهم مواجه هستیم. 1. خودرو که به عمومی و سواری شخصی تقسیم می شود، شکل هندسی شبکه، شکل تردد و تعداد و انواع شبکه در شبکه حمل و نقل درون شهری حائز اهمیت است. خودروها عامل فیزیکی مهم در ایجاد ترافیک در شهر زنجان هستند. 

تقویت بخش عمومی همانند تاکسی و اتوبوس و مدیریت تردد آن‌ها می‌تواند مشکلات این حوزه را بسیار کاهش دهد. مرکز شهر زنجان که مشکل اصلی ترافیک در شهر زنجان است با مشکل تردد خودروهای بسیاری مواجه است.

در این بخش به نظر می‌رسد مدیریت شهری زنجان با محدود کردن ورود خودروهای شخصی و ساماندهی وضعیت حمل و نقل عمومی می‌تواند حجم ترافیک را کاهش دهد. شکل هندسی شبکه عبور و مرور هم در سطح شهر زنجان خود به یک غصه پر قصه تبدیل شده است.

هرچند وقت یک خلاقیت و نوآوری در سطح شهر دیده می‌شود. به نظر می‌رسد مدیریت شهری زنجان از عدم حضور متخصصان شهرساز و طراحان شهری رنج می‌برد.

وجود انواع سرعت‌گیر و گل میخ‌هایی که در حال گسترش است شبکه‌های ترددی در سطح شهر را دچار مشکل کرده و شورای ترافیک شهرستان هم از اجماع نظر لازم برای کاهش مشکلات بی‌بهره است. راهنمایی و رانندگی ساز خودش را می‌زند و مدیریت شهری توان توجیه ندارد.

*شکل هندسی شبکه برای تسهیل تردد سواره بسیار راهگشا است

شکل هندسی شبکه برای تسهیل تردد سواره بسیار راهگشا است و می تواند بر کاهش ترافیک تاثیر بگذارد. فارغ از این موضوع بر اسایش شهروندان و کاهش تصادفات نیز کمک شایانی خواهد کرد.

وقتی در اتوبان 22 بهمن برای یک دور برگردان چندین بار طرح داده می‌شود این نشان از عدم تسلط بر طراحی شهری است. شکل تردد نیز در داخل شهر می‌تواند برای کاهش بار ترافیکی موثر باشد. تعریف مسیرهای یک‌طرفه از جمله آن است و تعریف مسیر ویژه تاکسی و اتوبوس که در حال حاضر در برخی نقاط وجود دارد.

البته این موارد باید با دقت و مطالعه دقیق صورت گیرد چرا که در بسیاری از مواقع نه تنها راهگشا نیست؛ بلکه بر مشکلات دامن خواهد زد.

تعداد و انواع شبکه تردد در داخل شهر نیز از موارد مهمی است که باید مورد توجه باشد. در حال برای تردد سواره از شهرک‌های اقماری شهر زنجان به مرکز شهر یک شبکه مستقیم و یکپارچه وجود دارد.

با تقسیم بندی شبکه از اتوبان 22 بهمن به سمت شمال و از آن به سمت جنوب و مرکز شهر می‌توان تقسیم‌بندی جدیدی در شبکه ترددی شهر زنجان به وجود آورد. البته این تقسیم‌بندی با محوریت حمل‌و‌نقل عمومی مدنظر است. محدودیت تردد سواره شخصی نیز می‌تواند در کنار آن مدنظر باشد.