قیدار شهر جد پیامبراسلام

به گزارش خبرنگار مهر، طبق نظریه های علمی و نقشه های زمین شناسی غار کتله خور در دل کوه ساقیزلو در آهکهای الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین شناسی بوجود آمده و تقریبا حدود 30 میلیون سال می تواند قدمت داشته باشد.

غار کتله خور یا غار نور خورشید

غار کتله‌خور، غاری است خشکی -آبی، واقع در استان زنجان و در 80 کیلومتری جنوب خدابنده و 173 کیلومتری شمال همدان و 410 کیلومتری تهران و 5 کیلومتری شهرگرماب واقع است. در بعضی ازمناطق غربی ایران به کوههای کم ارتفاع کتل می‌گویند و احتمالاً وجه تسمیه غار نیز به همین علت باشد که غار در یکی از این کوهها قرارگرفته‌است و خورشید از پشت آن طلوع می‌کند و بجای کتل خورشید به آن کتل‌خور گویند.این غار قبل از سال 1300 ه.ش. کشف شده‌است .

در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده‌است بخش ورزشی آن تنها مورد استفادة غارنوردان و صخره‌نوردان قرار می‌گیرد حدود 4 کیلومتر است که البته هنوز انتهای آن کشف نشده‌است. بخش تفریحی غار نیز که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد حدود 2 کیلومتر مسیر مستقیم است که گفته می‌شود این مسیر تنها 3/1 کل غار است. بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی که جهت برگزاری مراسم مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد البته این دالان هیچگونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن به صورت مصنوعی کنده شده اما خود دالان تماماً طبیعی بوده‌است.

غارکتله‌خور از لحاظ کیفیت بلورها و قندیلها، زیبایی و تعدد طبقات اولین غار آهکی جهان شناخته شده است.

غار کتله‌خور، غاری است آهکی که در برخی نقاط آن گل‌رس و خاکهای حاوی اکسیدآهن قابل مشاهده‌است. این غار از نظر سنی تقریباً هم‌سن غار علیصدر همدان است البته این دو غار از دو جهت با هم تفاوت دارند. یکی اینکه غار علیصدر همدان غاریست کاملاً آبی اما غار کتله‌خور زنجان غاری است تقریباً خشکی. دوم اینکه آهکهای غار کتله‌خور نسبت به آهکهای غار علیصدر بسیار خالص‌تر هستند که این خود عاملی است جهت زیباترشدن غار، چراکه خالص بودن آهکها موجب شفافیت آنها و در نتیجه عبور نور از قندیل‌ها می‌شود.

یک نکته جالب توجه در رابطه با غار کتله‌خور اینست که شواهد و بررسی‌های انجام شده مؤید این موضوع است که این غار در نهایت به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود. همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی‌های این غار تعدد طبقات آن است که اینگونه غارها در جهان بسیار کم‌نظیر هستند. این غار دارای 7 طبقه است  که البته تاکنون تنها 3 طبقه آن کشف شده‌ است.

بزرگترین غار خشکی جهان دارای بخشهایی است که به ترتیب می‌توان میدان شیرخوابیده، میدان بیستون، میدان چهل‌ستون، سه‌راهی کوهی، میدان پنج‌شیر، تالار عروس، تونل قندیلی،‌ اتاق عقد،‌ پای فیل، شتر باجهاز، عروس و داماد، میدان شمع، دوجادوگر، نخل سوخته، میدان مریم مقدس و… را نام برد که تمامی این بخشها حاصل تجمع‌های مختلف آهکی است که هرکدام براساس شباهتی که به یکی از اشیاء ‌اطراف ما داشته‌اند به این اسامی خوانده می‌شوند. از ویژگیهای منحصر به فرد این غار می‌توان وجود ستونهای آهکی عظیم را نام برد که حاصل به هم پیوستن استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌های آهکی هستند که باعث شده‌اند این غار خود نگهدارنده خود باشد یعنی اینکه این ستونهای عظیم نقش نگهدارنده‌هایی را بازی می‌کنند که مانع از فروریختن سقف غار می‌شود.

این غار در مراحل اولیه تشکیل خود غاری آبی بوده است که دراثر انحلال آبی گاهی اوقات توده‌های عظیمی از سنگها از توده اصلی جدا شده‌اند. تشکیل طبقات متعدد این غار باعث شده‌است که آب به طبقات زیرین نفوذ کرده و عملاً غار تبدیل به غاری خشکی گردد. از دیگر ویژگیهای بارز این غار می‌‌توان وجود قندیلهای زیبا و شفاف آهکی و استالاکتیت‌های گُل‌کلمی را نام برد. وجود چشمه‌های آب بسیار زلال در اطراف این غار و حفره‌های متعدد طبیعی هم از ویژگیهای منحصر به فرد این غار است.

غار آهکی زرین غار

یکی از زیباترین غارهای کشف شده استان زنجان است که در ضلع غربی جاده ترانزیت زنجان – همدان و در 35 کیلومتری شهرستان خدابنده مشرف به شهر زرین رود بین روستاهای داش بلاغ و آق بلاق و در طول محور غارهای علیصدر و کتله خور قرار گرفته است، این غار در اسفند سال 1384 بعد از زلزله منطقه فوق توسط مردم روستا شناسایی شده است.

براساس اطلاعات هیات کوه نوردی این غار دارای یک ورودی بوده که ارتفاع این ورودی 1850 متر از سطح دریا است اما ارتفاع درونی آن در نقاط مختلف متفاوت است برخی قسمت ها تنگ و تاریک می شود که باید به حالت سینه خیز از آن عبور کرد.  قسمت های ورودی این غار کاملاً خشک است که بعد از رسیدن به قسمت های پایین تر با چشمه هایی مواجه می شویم که این چشمه ها رابط بین طبقه فوقانی و تحتانی غار هستند.

آبی بسیار سرد و قابل شرب با عمق های متفاوت یک تا 40 متر در آن وجود دارد، هوا در داخل غار جریان دارد و با طی مسافت طولانی تنفس مشکل نمی شود.این غار دارای چندین طبقه است که دو طبقه آن شناسایی شده و دارای تونل های فرعی و استالاکتیتها و استالاگمیتها و ستونهای بسیار در گذرگاههای اصلی و قندیلهای مخروطی آویزان از سقفها می باشد که بر اثر داشتن ناخالصی رنگهای متنوعی به خود گرفته اند و آنهایی که ترکیباتی به همراه نداشته اند به صورت بلورهای شیشه ای بسیار شفاف خوشه ای و درختی دیده می شوند.

از جمله ویژگیهای بارز و اساسی این غار که با غارهای مشابه در منطقه آن را متمایز می سازد این است که غار زرین غار خشکی و آبی است و دریاچه های متعدد در دالانهای آن وجود دارد.

دیگر اینکه قندیل های غار زرین غار زنده و در حال رشد هستند و این خود عاملی است در جهت زیباتر شدن غار چرا که خالص بودن آهک موجب شفافیت و عبور نور از قندیل می طبق نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان قدمت این غار هنوزمشخص نیست و در صورت بهره برداری از این غار می توان آن را به یکی از جاذبه های توریستی و گردشگری استان زنجان برای غارنوردان تبدیل کرد.

غار خرمنه سر

غار خرمنه‌سر، در روستای شاه‌نشین و در بلندای کوه خرمنه سر که 1600 متر ارتفاع دارد، واقع شده و به «شانشین» نیز معروف است. سنگ خارا و سنگ‌های سفید آهکی به صورت ستون‌های استالاکتیت و آویزه‌های استالاگمیت مانند چلچراغ‌های زیبایی از سقف غار آویخته و جلوه‌ای رویایی پدید آورده‌اند.

در این غار چاه‌های بسیار و دره‌های خطرناک و لغزنده‌ای وجود دارد؛ بنابراین برای بازدید از آن حتماً باید از وسایل غارنوردی و کوه‌نوردی بهره گرفت. فضاهای تالار مانند، دالان‌ها و دهلیزهای زیبا و دخمه‌هایی شبیه مغازه‌های قدیمی بازارهای شهرهای سنتی در غار خرمنه‌سر، نشانگر آن است که این مکان زیستگاه انسان‌های نخستین بوده است و به همین دلیل غار خرمنه‌سر دارای ویژگی‌های منحصر به فرد است.

برای رسیدن به دهانه غار (خرمنه‌سر)، ابتدا از بستر رودخانه‌ای که از کوه‌های شمالی شانشین سرچشمه می‌گیرد و از میان درختان سرسبز زیتون و انجیر باید گذشت و به سوی ارتفاعات شمالی پیش رفت تا در نزدیکی قله کوه خرمنه‌سر، دهانة مشبک و پنجره مانند وسیع غار را دید. این دهانه ربطی به غار اصلی ندارد و نباید با در اصلی غار اشتباه گرفته شود.

بالای در غار، حفره بزرگ و تنورمانندی که شبیه اتاق است، در میان حفره های کوچک احاطه شده است. بالا رفتن از میان سنگ‌ها نیاز به دقت و مهارت لازم دارد. درون این اتاق‌ها، آثاری از زندگی انسان شامل ظرف‌های سفالی شکسته و پیه سوزهای قدیمی شکسته دیده می‌شود.

در حفره‌های اطراف، خفاش‌ها و شب‌پره‌های بسیاری لانه کرده‌اند که از روشنایی بیرون گریزانند و با صدای پای هر تازه‌واردی، هراسان، در هر سو به پرواز درمی‌آیند  و با ادامة راهپیمایی، یک فضای نسبتاً وسیع پدیدار می‌شود و پس از آن، برکه آب صاف و زلالی جای دارد.

در فاصلة 50 متری این غار، سوراخی شبیه به دهانه چاه وجود دارد که برای ورود به آن باید به حالت خزیده و درازکش حرکت کرد. به محض ورود به این حفرة پررمز و راز، دنیایی دیدنی و پر از شگفتی در برابر چشمان حیرت زده دیدار کننده پدیدار می‌شود. مشکل می‌توان باور کرد که آن سوی این حفره، این همه عظمت شگفت‌آور نهفته باشد.

سپس پرتگاه مهیبی ظاهر می‌شود که فرود در آن، نیازمند حمایت فرد یا افراد همراه و استفاده از وسایل کوهنوردی است. در ادامه، راه طولانی و تونل مانندی خودنمایی می‌کند و پس از پیمودن آن به دهانه چاه بزرگ دیگری می‌رسیم که انتهای آن دیده نمی‌شود و پایین رفتن از آن مهارت ویژه‌ای لازم دارد.

بعد از خروج از این چاه، 100 متر که پیشروی کنیم، به دخمه‌ای می‌رسیم که ظاهراً چندان جلب توجه نمی‌کند و عبور از آن، که راهی سربالا است و سطحی لغزنده دارد، با استفاده از طناب کوهنوردی و رعایت احتیاط امکان‌پذیر است؛ چنان که با اندکی بی‌احتیاطی احتمال سقوط وجود دارد.

لحظه‌ای بعد با مشاهده تالاری بزرگ به ابعاد 80×80 متر و سقفی بسیار بلند، که در زیر کوه سر به فلک کشیده است، شگفتی بیننده صد چندان می‌شود، به طوری که شخص هر چقدر هم ورزیده و قدرتمند باشد، نمی‌تواند تا ارتفاع سقف سنگ کوچکی را پرتاب کند و نور پروژکتور، هر چند که قوی باشد، باز هم نمی‌تواند سقف تالار را روشن کند. تالار با شیب ملایم و سطحی مرطوب به سطح پایین و زیرزمین ادامه می‌یابد و به نظر می‌رسد که غار به انتها رسیده است؛ در حالی که چنین نیست و در کنار پایانه غار، شعبه عمیق و طولانی دیگری دهان می‌گشاید درست مثل بازار سنتی یکی از شهرهای باستانی ایران کف و سقف این دهلیز شباهت بسیاری به بنای بازارهای قدیمی دارد و در چند نقطه آن، در فاصله‌های 20 تا 30 متری، طاقچه‌های کوچکی با دست کنده شده است  .