قیدار شهر جد پیامبراسلام

خدابنده یکی از شهرستان های جنوبی و کوهستانی استان زنجان است که قدمت تاریخ و تمدن آن به هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد می رسد. این منطقه از جاذبه های طبیعی و تاریخی زیادی برخوردار است. دو منطقه تاریخی سهرورد و سجاس که در محدوده این شهرستان قرار گرفته اند، آثار تاریخی ارزشمندی را در خود جای داده اند. شهرستان خدابنده به لحاظ پیشینه تاریخی و دیرینگی بعد ازشهرستان های زنجان و ابهر، از اهمیت زیادی برخوردار است. روستاهای گرماب، قلابر و سجاس از جمله آبادی های قدیمی و مناطق تاریخی و ارزشمند استان به شمار می آیند که جزو کانون های دیرینه زیستی استان به شمار آمده و در محدوده شهرستان خدابنده قرار گرفته اند. چشمه آبگرم در روستای گرماب و غار تاریخی و منحصر به فرد کتله خور که 100 متر ابتدایی آن محل زندگی انسان های نخستین تشخیص داده شده، به همراه بقعه تاریخی و زیبای قیدار نبی و آرامگاه تاریخی سلاطین مغول و... از جمله ارزش ها و جاذبه های جهانگردی شهرستان خدابنده هستند که در صورت برنامه ریزی صحیح، فرهنگ سازی زیربنایی پذیرش جهانگرد برای مردم منطقه و فراهم نمودن امکانات رفاهی برای جهانگردان و ایرانگردان در جلب افراد برای بازدید از این منطقه مفید واقع خواهد شد و به رونق اقتصادی آن کمک شایانی خواهد کرد.

مکان های دیدنی و تاریخی

غار کتله خور، چشمه های آب گرم روستای گرماب و منطقه ییلاقی گرماب از جمله مهم ترین جاذبه های طبیعی شهرستان خدابنده هستند. مسجد جامع سجاس، مسجد جامع قیدار، بنای تاریخی چلبی اوغلی، بقعه قیدار نبی، آرامگاه ارغون خان، منطقه تاریخی سجاس از جمله مکان های تاریخی و دیدنی شهرستان خدابنده هستند.

 صنایع و معادن

در مجموع از نظر صنایع، به جز شرکت تولید کننده قطعات ماشین آلات کشاورزی و واحدهای کارگاه موزاییک سازی صنایع بزرگ چشم گیری در این منطقه دیده نمی شود. در ارتفاعات شهرستان خدابنده معادنی وجود دارد که به صورت سنتی (دستی) و صنعتی بهره برداری می شوند و مهم ترین آن ها عبارتند از: معدن سنگ گچ در ارتفاعات روستای ملک چمنی و معدن سنگ های ساختمانی و سنگ مرمر در روستای مادآباد در دامنه باختری کوه قیدار. در ارتفاعات شهرستان خدابنده به جز معادن یاد شده، منابع دیگری هم وجود دارد که هنوز مورد بهره برداری قرار نگرفته اند.  

 کشاورزی و دام داری

به طور کلی زیربنای اقتصادی شهرستان خدابنده را کشاورزی، دامداری و صنایع دستی تشکیل می دهد و بیش ترین صادرات آن شامل فرآورده های دامی، صنایع دستی و محصولات کشاورزی از قبیل گندم، جو و انواع بنشن می‌باشد. شغل بیش تر ساکنان این منطقه کشاورزی و دام‌داری است، به همین دلیل کشاورزی در منطقه از حالت سنتی به حالت نیمه صنعتی در حال تغییر است ولی کشاورزی سنتی هنوز در منطقه رواج دارد. در مجموع کشاورزی در این خطه به صورت سنتی و نیمه صنعتی و به روش آبی و دیمی (بیش تر به صورت دیمی) رواج دارد. در مجاورت رودخانه ها و نهرهای منطقه، کشت آبی از رونق خوبی برخوردار است. گندم، جو، نخود، لوبیا، لپه، عدس و انواع تره بارعمده ترین محصولات کشاورزی شهرستان خدابنده را تشکیل می دهند که هم به صورت دیمی و هم به صورت آبی کشت می شوند.
دامداری نیز از دیگر مشاغل اصلی مردم شهرستان خدابنده است که در این منطقه به صورت سنتی رواج داشته و تقریباً در تمام روستاهای این منطقه افرادی به این حرفه اشتغال دارند. دام غالب در این ناحیه گوسفند است و گوسفند نژاد افشار از نظر گوشت مرغوب، معروفیت منطقه‌ای دارد. با این که بیش تر دامداران به نگهداری دام های کوچک از قبیل گوسفند و بز علاقمند هستند ولی برخی از دامداران به نگهداری از دام های بزرگ تر مثل گاو نیز مبادرت می کنند. در روستاهای اطراف شهرستان خدابنده واحدهای گاوداری صنعتی نیز وجود دارند.
 

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

نام این منطقه به جهت حکومت سلطان محمد خدابنده در نزدیکی این منطقه به نام خدابنده معروف شده است. مرکز شهرستان خدابنده، قیدار نام دارد که وجه تسمیه آن بر اساس گفته اهالی از نام حضرت قیدار بن اسماعیل بن ابراهیم گرفته شده است. پیشینه تاریخی این شهر به قرن هفتم هجری قمری باز می گردد ولی پیشینه و تاریخ تمدن منطقه خدابنده به طور کلی به هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد می رسد. دو منطقه تاریخی سهرورد و سجاس در محدوده شهرستان خدابنده قرار گرفته اند که ضمن برخورداری از آثار تاریخی ارزشمند، دانشمندان و بزرگان زیادی را نیز پرورش داده اند.

 مشخصات جغرافیایی

شهرستان خدابنده یکی از شهرستان های جنوب استان زنجان است که از شمال به شهرستان های ایجرود و ابهر، ازخاور و شمال خاوری به شهرستان ابهر، از جنوب خاوری به شهرستان بویین زهرا (استان قزوین)، از جنوب به استان همدان و از باختر به شهرستان بیجار(استان کردستان) محدود می شود. این شهرستان در 47 درجه و 51 دقیقه تا 48 درجه و 57 دقیقه درازای خاوری و 35 درجه و 35 دقیقه تا 36 درجه و 25 دقیقه پهنای شمالی واقع شده و مرکز آن از نظر جغرافیایی در 48 درجه و 35 دقیقه درازای خاوری و 36 درجه و 7 دقیقه پهنای شمالی و ارتفاع 2050 متری از سطح دریا واقع شده است. به طورکلی منطقه خدابنده یک ناحیه کوهستانی است که از ارتفاعات و قله های متعددی برخوردار می باشد. در سرشماری سراسری سال 1375 جمعیت شهرستان خدابنده 163،067 نفر برآورد شده که از این تعداد 70،918 نفر در شهر قیدار(مرکز شهرستان) زندگی می کرده اند.