مسجد جامع سجاس در شهر فعلی سجاس در 12 کیلومتری شمال غربی شهرستان خدابنده قرار دارد. آثار و بقایای تاریخی در این شهرک بیانگر عظمت آن در دوره های مختلف اسلامی است.
مسجد جامع سجاس را می توان یکی از آثار برجسته منطقه دانست. این مسجد به سبک مساجد شبستانی ساخته شده است. آثار قوسهای فرو ریخته در جرز شمالی، معلوم می دارد که ملحقات و محدثات دیگری با شبستان موجود، مجموعه کاملتری را تشکیل می داده است. بنای موجود شبستان گنبد داری است که به سبک چهار طاقی احداث گردیده و جرزهای چهارگانه سنگینی گنبد را به عهده گرفته اند. این مسجد به طور کلی از آجرهای به ابعاد 5×21×21 سانتیمتر ساخته شده است. گنبد با فاصله چهار فیلپوش بر روی جرزهای چهارگانه استوار گردیده است.
گنبد این مسجد که از نوع گنبدهای یک پوششی است با آجر اجرا شده و تزئینات آن منحصراً به نقش ستاره ایرانی (ستاره پنج پر) محدود بوده که از آجر پدیدار گردیده است. ورودی کنونی در جرز شمالی تعبیه شده و در جرزهای شرقی و غربی دو در بزرگ شبیه به ایوان، در ضلع جنوبی محراب مسجد در راستای قبله با خالی نمودن دیوار ایجاد شده است. قرینه محراب در جرزهای شرقی و غربی در حد فاصل در بزرگ، تزئیناتی نظیر محراب انجام گرفتهکه تنها جنبه تشریفاتی داشته و به لحاظ تکمیل قرینه سازی اجرا شده اند.
این مسجد از نظر گچ بری و کتیبه ها بسیار ارزنده و قابل توجه است و چهار کتیبه در آن به چشم می خورد. ابتدا کتیبه ساقه گنبد است که به خط نسخ ابتدایی گچ بری گردیده و احتمالاً همزمان با احداث بنا بوده است. کتیبه فیلپوشها با خط ثلث زیبا رقم گردیده. این کتیبه با توجه به سبک نوشتن احتمال دارد در دوران ایلخانی نوشته شده باشد. زیر فیلپوشها کتیبه بسیار ارزنده ای به عرض حداقل 50 سانتیمتر در گرداگرد مسجد نوشته شده، متن کتیبه سوره 67 قرآن کریم (سوره مبارکه تبارک) است. کتیبه کوچک دیگری به خط کوفی اوایل قرن پنجم نوشته شده است. در مجموع کتیبه های این مسجد از نظر سبک و تکنیک گچ بری با کتیبه های مسجد جامع قزوین و مسجد جامع قروه قابل مقایسه است. محراب مسجد سجاس با گچ بری های ارزنده متشکل از طرحهای اسلیمی و گیاهی طراحی و اجرا شده اند. تزئینات مسجد جامع سجاس با گچ بری های مساجد جامع اصفهان، قزوین و قروه قابل مقایسه است. این مسجد متعلق به قرن پنجم هجری است.
قبرستان تاریخی سجاس که به قبرستان شهدا معروف گردیده در منتهی الیه شهرک سجاس قرار گرفته است. این قبرستان جایگاه پیکر شهدا است. سنگ قبرهای این شهدا که مزین به نقوش اسلیمی، درخت زندگی، طرحهای هندسی، اسماء الله و سور قرآنی به خط کوفی، نسخ و ثلث است، حجاری شده اند.
منبع:صدا و سیمای زنجان
.: Weblog Themes By Pichak :.
